2015 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტი: ანალიზი და რეკომენდაციები
3.1. ბიუჯეტის სოციალური ორიენტაცია
3.2. სახელმწიფო მოხელეების შრომის ანაზღაურების ზრდა
3.4. სამინისტროების ადმინისტრაციული ხარჯების ზრდა
3.5. დაუსაბუთებელი ხარჯები: კორუფციული რისკები
4. რა უნდა გავითვალისწინოთ 2014 წლის ბიუჯეტის შესრულების გამოცდილებიდან 2015 წელს
4.1. საბიუჯეტო სახსრების ათვისების პრობლემა
საქართველოს პარლამენტი ამჟამად 2015 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტს განიხილავს. 2015 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის წინამდებარე მიმოხილვაში ვაანალიზებთ წარმოდგენილი პროექტის პრიორიტეტებს, დაგეგმილ შემოსავლებსა და ხარჯებს. წინამდებარე ანალიზში წამოწეულია ყურადსაღები პრობლემები, მათ შორის ის, თუ რა გაკვეთილს სთავაზობს მთავრობას 10 თვის მდგომარეობით 2014 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულებისას გამოვლენილი სერიოზული პრობლემები როგორც შემოსავლების, ისე ხარჯების ნაწილში.
1. ძირითადი შეფასებები
-
2015 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლების 771 მილიონი ლარით ზრდაა დაგეგმილი, რაც 10.5%-ით აღემატება 2014 წლის მაჩვენებელს, ხოლო ხარჯები 465.8 მილიონი ლარით იზრდება, რაც 6.17%-ით მეტია 2014 წლის ხარჯებზე.
-
2015 წელს სახელმწიფოს პრიორიტეტებია: (1) ჯანმრთელობა და სოციალური დაცვა, (2) რეგიონული განვითარება და ინფრასტრუქტურა და (3) განათლება და მეცნიერება.
-
127 მილიონი ლარით იზრდება შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს დაფინანსება, 125 მილიონი ლარით იზრდება რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრასტრუქტურის სამინისტროს დაფინანსება, ხოლო განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს დაფინანსება – 99.6 მილიონი ლარით.
-
2015 წელს, 2012 წელთან შედარებით, მხოლოდ ცენტრალური მთავრობის სახელმწიფო აპარატის შრომის ანაზღაურება 358.5 მილიონი ლარით გაიზარდა, 2015 წელს 2014 წელთან შედარებით ცენტრალური მთავრობის სახელმწიფო აპარატის შრომის ანაზღაურება 89.6 მილიონი ლარით გაიზარდა.
-
სოციალური დაცვის ხარჯები, რაც ძირითადად საპენსიო უზრუნველყოფაზე მოდის, 63.93 მილიონი ლარით იზრდება.
-
2015 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის მიხედვით, 2014 წელთან შედარებით მნიშვნელოვნად იზრდება არაერთი საჯარო დაწესებულების ადმინისტრაციული ხარჯები: ენერგეტიკის სამინისტრო – 18.9 მილიონი ლარი, მთავრობის ადმინისტრაცია – 12.5 მილიონი ლარი, განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო – 5 მილიონი ლარი.
-
შინაგან საქმეთა და თავდაცვის სამინისტროები, ტრადიციულად, იმ უწყებებს წარმოადგენენ, რომელთა ადმინისტრაციული ხარჯების დათვლის საშუალებას არც 2015 წლის და არც წინა წლების კანონები იძლევა.
-
2015 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტი დააფინანსებს საქართველოს სოლიდარობის ფონდს, რომლის ბიუჯეტად განისაზღვრა 260 ათასი ლარი.
-
2015 წელს საგადასახადო შემოსავლების 780 მილიონი ლარით (11.44%) ზრდაა დაგეგმილი მიუხედავად იმისა, რომ გადასახადების ამოღებაში ბოლო 3 წლის განმავლობაში სერიოზული პრობლემებია. გადასახადების დამალვა და ჩრდილოვანი ეკონომიკის წილი ქვეყნის ეკონომიკაში მთავრობისთვის ყველაზე სერიოზულ გამოწვევად რჩება.
-
იზრდება ზოგიერთი პროგრამის დაფინანსება ისე, რომ ბიუჯეტის გაზრდის დასაბუთება არ არის მოცემული შესაბამის დოკუმენტაციაში.
-
2013 წელს დაწყებული სხვა შემოსავლების კლების ტენდენცია 2015 წელსაც გრძელდება, რაც 2014 წელთან შედარებით სხვა შემოსავლების 80 მილიონი ლარით კლებაში (29%) გამოიხატა.
-
სახელმწიფო ვალს ზრდის აშკარა ტენდენცია აქვს და მისი შეფარდება მშპ-თან ისტორიულ მაქსიმუმს მიუახლოვდა.
2. პრიორიტეტები და სიახლეები
2015 წელს საქართველოს მთავრობის სამი გამოკვეთილი პრიორიტეტია: (1) ჯანმრთელობა და სოციალური დაცვა, (2) რეგიონული განვითარება და ინფრასტრუქტურა და (3) განათლება და მეცნიერება. 2015 წელს, წინა წელთან შედარებით, 127 მილიონი ლარით იზრდება შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს დაფინანსება, 125 მილიონი ლარით რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრასტრუქტურის სამინისტროს დაფინანსება, ხოლო განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს დაფინანსება – 99.6 მილიონი ლარით.
სოციალური დაცვის გაზრდილი ხარჯები, ძირითადად, საპენსიო უზრუნველყოფაზე მოდის, ხოლო ჯანდაცვის გაზრდილი ხარჯები კი (1) სოფლის ექიმის (236.49% ზრდა 2014 წელთან შედარებით), (2) დიალიზისა და თირკმლის ტრანსპლანტაციის (19.28% ზრდა 2014 წელთან შედარებით), (3) სასწრაფო გადაუდებელი დახმარების და სამედიცინო ტრანსპორტირების (203% ზრდა 2014 წელთან შედარებით) პროგრამებზე. აღსანიშნავია, რომ 2015 წელს, წინა წელთან შედარებით, უმნიშვნელოდ (1.73%-ით) მცირდება საყოველთაო ჯანდაცვის ხარჯები.
განათლებისა და მეცნიერების გაზრდილი ხარჯები, ძირითადად, (1) ზოგადი განათლების ხელშეწყობის პროგრამებზე (13.34% ზრდა 2014 წელთან შედარებით) და (2) მეცნიერებისა და სამეცნიერო კვლევების ხელშეწყობის დაფინანსებაზე მოდის (21.71% ზრდა 2014 წელთან შედარებით).
რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის გაზრდილი ხარჯები ძირითადად (1) გზების მშენებლობა და მოვლა-შენახვის (26.53% ზრდა 2014 წელთან შედარებით); (2) ჩქაროსნული ავტომაგისტრალების მშენებლობის (30.55% ზრდა 2014 წელთან შედარებით), (3) რეგიონული და მუნიციპალური ინფრასტრუქტურის რეაბილიტაციის (20.64% ზრდა 2014 წელთან შედარებით) პროგრამებზე მოდის.
სოფლის მეურნეობის გაზრდილი ხარჯები, ძირითადად, აგროსექტორის ხელშეწყობა/განვითარების (164% ზრდა 2014 წელთან შედარებით) პროგრამაზე მოდის. 2015 წლიდან იწყება (1) სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის სესხისა და ლიზინგის ვალდებულებების დაფარვის (21 მილიონი ლარი) და (2) აგროდაზღვევის პროგრამები (10 მილიონი ლარი).
განსახლებისა და ლტოლვილთა დაფინანსება იზრდება 22 მილიონი ლარით, თუმცა რეალურად ამ სფეროს დაფინანსება დაახლოებით 25 მილიონი ლარით მცირდება, რადგან რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტროს იძულებით გადაადგილებული პირების მხარდაჭერის ქვეპროგრამა 50.12 მილიონიდან 3.5 მილიონამდე მცირდება.
2015 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტი დააფინანსებს არაკომერციულ იურიდიულ პირს – საქართველოს სოლიდარობის ფონდს, რომლის ბიუჯეტად განისაზღვრა 260 ათასი ლარი.
დიაგრამა 1. სამინისტროების დაფინანსების ზრდა 2015 წელს 2014 წელთან შედარებით (ათას ლარებში)
2015 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტში წინგადადგმულ ნაბიჯად უნდა ჩაითვალოს ის, რომ მოხდა უფრო მეტი საჯარო სამართლის იურიდიული პირის (სსიპ) ხარჯების მიხედვით უფრო მეტი დეტალიზება, ვიდრე 2014 წელს. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ 2015 წელს დაგეგმილია ბიუჯეტის დეფიციტის შემცირება 3%-მდე, ხოლო 2016 წელს – 2.5%-მდე.
3. პრობლემები
3.1. ბიუჯეტის სოციალური ორიენტაცია
2014 წელთან შედარებით, 2015 წელს ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის ხარჯები 127 მილიონი ლარით (4.77%) იზრდება, ხოლო 2015 წლის ბიუჯეტის თავდაპირველ ვერსიასთან შედარებით – 35 მილიონი ლარით. 2015 წელს ჯანდაცვის და სოციალური დაცვის ხარჯები მთლიანი ხარჯების დაახლოებით 35% იქნება. 2015 წლის ბიუჯეტის სოციალურ პროგრამებზე ამგვარი ორიენტაცია გაუმართლებელია შემდეგი არგუმენტების გამო:
-
ბიუჯეტის ამგვარი სოციალური ორიენტაცია ამცირებს მთავრობის კაპიტალურ დანახარჯებს, რაც ქვეყანაში ეკონომიკურ ზრდას აფერხებს.
-
სოციალური პროექტების დაფინანსებისას იგნორირებულია ის, რომ საშუალოშემოსავლიან მოსახლეობაში საკუთარი ჯანდაცვის დაფინანსების მზაობა არსებობს, რაც მნიშვნელოვნად შეამცირებდა სახემწიფოს დანახარჯს.
-
საშუალოშემოსავლიანი მოსახლეობის მიერ საკუთარი ჯანდაცვის დაფინანსების მზაობა არის ის რესურსი, რისი გამოუყენებლობაც სრულიად არარაციონალური მიდგომაა, ვინაიდან გამოთავისუფლებული რესურსი შეიძლება მიმართულ იქნას იმ სოციალურად დაუცველი მოსახლეობისკენ, რომელსაც ჯანდაცვის მეტი სერვისები სჭირდება.
-
სოციალური პროგრამების დაფინანსების არარაციონალური მიდგომის გამო სახელმწიფო კარგავს შესაძლებლობას, დააფინანსოს ქვეყნის ეკონომიკური განვითარებისთვის აუცილებელი ინფრასტრუქტურის რეაბილიტაცია.
3.2. სახელმწიფო მოხელეების შრომის ანაზღაურების ზრდა
2015 წელს 2012 წელთან შედარებით მხოლოდ ცენტრალური მთავრობის სახელმწიფო აპარატის შრომის ანაზღაურება 358.5 მილიონი ლარით გაიზარდა, რაც 34.16%-ით აღემატება 2012 წლის ანალოგიურ მაჩვენებელს, ხოლო 2014 წლის ანალოგიურ მაჩვენებელს – 6.79%-ით. აღსანიშნავია, რომ 2015 წელს 2014 წელთან შედარებით ცენტრალური მთავრობის სახელმწიფო აპარატის შრომის ანაზღაურება 89.6 მილიონი ლარით გაიზარდა, მიუხედავად იმისა, რომ 2014 წელს 2013 წელთან შედარებით უკვე 130.74 მილიონი ლარით (11%) იყო გაზრდილი.
როგორც 2014 წლის 6 თვის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულების ანალიზში აღვნიშნეთ, იმის გათვალისწინებით, რომ საჯარო სექტორში ხელფასებს არ მიუღწევია იმ ზღვრისთვის, რომლის ზემოთაც ხელფასების ზრდა არაგონივრული იქნებოდა, შრომის ანაზღაურების ზრდა სრულიად გამართლებულია, თუ ეს ნაკარნახევია უკეთესი ანაზღაურების მქონე პროფესიონალური საჯარო სამსახურის შექმნის სურვილით. მართალია, ხელფასების ეს ზრდა ასტიმულირებს სამომხმარებლო ხარჯვას, მაგრამ ბადებს კითხვებს იმასთან დაკავშირებით თუ რა არის ამ 358.5 მილიონი ლარის ღირებულება, ანუ რა საზოგადოებრივი სიკეთე შექმნა საჯარო მოხელეთა შრომის ანაზღაურების აღნიშნულმა ზრდამ.
მართალია, წინამდებარე ანალიზი მხოლოდ სახელმწიფო ბიუჯეტის ანალიზს წარმოადგენს და არა – ნაერთი ბიუჯეტისას, მაგრამ შრომის ანაზღაურების ზრდასთან დაკავშირებით აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ მხრივ კიდევ უფრო მძიმე ვითარებაა მუნიციპალიტეტებში, სადაც მასობრივადაა შექმნილი არაკომერციული იურიდიული პირები (აიპ) და მუნიციპალიტეტის 100%-იან მფლობელობაში არსებული შპს-ები, რომელთაც აქვთ წარმოუდგენლად გაბერილი შტატები. ადმინისტრაციული დანახარჯები კიდევ უფრო გაზარდა მუნიციპალიტეტების გაყოფამ, სადაც დამატებით შეიქმნა აიპები და შპს-ები. 2014 წლის 28 ნოემბერს თვითმმართველობის კოდექსის ცვლილებების ძალაში შესვლის შემდეგ, თვითმმართველობებში საჯარო მოხელეთა რიცხვი კიდევ 20%-ზე მეტით გაიზრდება.
დიაგრამა 2. შრომის ანაზღაურება ცენტრალური მთავრობის აპარატში, 2012-2015 წლები (მილიონი ლარი)
3.3. გადასახადების ამოღება
2015 წელს საგადასახადო შემოსავლების 780 მილიონი ლარით (11.44%) ზრდაა დაგეგმილი მიუხედავად იმისა, რომ გადასახადების ამოღებაში ბოლო 3 წლის განმავლობაში სერიოზული პრობლემებია (2014 წლის 10 თვის მდგომარეობით ამოღებულია გადასახადების გეგმის 81.9%. აღსანიშნავია, რომ 2013 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტს მხოლოდ საგადასახადო შემოსავლების სახით 632.3 მილიონი ლარი დააკლდა).
გადასახადების დამალვის მაჩვენებლის შემცირების გარეშე, ეკონომიკის ზრდის ტემპის მატების პირობებშიც კი, მთავრობას ძალიან გაუჭირდება 2015 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესრულება, ვინაიდან 2013 წელთან შედარებით 2015 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯები თითქმის 1.5 მილიარდი ლარით იზრდება. გადასახადების დამალვა და ჩრდილოვანი ეკონომიკის წილი ქვეყნის ეკონომიკაში მთავრობისთვის ყველაზე სერიოზულ გამოწვევად რჩება. საგადასახადო ადმინისტრირების გაუმჯობესების გარეშე წარმოუდგენელია 780 მილიონი ლარით მეტის ამოღება, ვიდრე 2014 წელს, როცა გადასახადების, განსაკუთრებით კი მომსახურების სფეროში საშემოსავლო გადასახადის დამალვა საკმაოდ გავრცელებული პრაქტიკაა.
3.4. სამინისტროების ადმინისტრაციული ხარჯების ზრდა
2015 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის მიხედვით, იზრდება არაერთი სამინისტროს ადმინისტრაციული ხარჯები. აქვე შევნიშნავთ, რომ შინაგან საქმეთა და თავდაცვის სამინისტროების ადმინისტრაციული ხარჯების დათვლა ბიუჯეტის კანონის მიხედვით შეუძლებელია, მაშინ როცა ყველა დანარჩენი სამინისტროს შემთხვევაში ეს მეტ-ნაკლებად შესაძლებელია.
დიაგრამა 3. ზოგიერთი საჯარო დაწესებულების ადმინისტრაციული ხარჯების ზრდა 2015 წელს 2014 წელთან შედარებით (ათას ლარებში)
3.5. დაუსაბუთებელი ხარჯები: კორუფციული რისკები
როგორც გენერალური აუდიტორის 2015 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის შეფასების ანგარიშშია აღნიშნული, გაუგებარია, რატომ იზრდება ამა თუ იმ ამ პროგრამის/ქვეპროგრამის დაფინანსება მაშინ, როდესაც უცვლელია პროგრამულ დანართში მოცემული ის აქტივობები, რისი განხორციელებაც ამ პროგრამების ფარგლებში იგეგმება, მაგალითად:
|
დასახელება |
2014 |
2015 |
ზრდა |
|
ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლების დაფინანსება |
380,000.00 |
430,000.00 |
50,000.00 |
|
მოსწავლეების სახელმძღვანელოებით უზრუნველყოფა |
9,000.00 |
15,800.00 |
6,800.00 |
|
საჯარო სკოლის მოსწავლეების ტრანსპორტით უზრუნველყოფა |
10,897.00 |
14,000.00 |
3,103.00 |
|
მეცნიერებისა და სამეცნიერო კვლევების ხელშეწყობა |
49,707.00 |
60,500.00 |
10,793.00 |
|
სახელმწიფო სასწავლო, სამაგისტრო გრანტები და ახალგაზრდების წახალისება |
76,440.00 |
82,663.00 |
6,223.00 |
|
განსახლების ადგილებში დევნილთა შენახვა და მათი საცხოვრებელი პირობების გაუმჯობესება |
41,066.00 |
61,097.00 |
20,031.00 |
|
ინფექციური დაავადებების მართვა |
3,725.00 |
10,000.00 |
6,275.00 |
|
მოსახლეობისათვის სამედიცინო მომსახურების მიწოდება პრიორიტეტულ სფეროებში |
89,447.00 |
132,799.00 |
43,352.00 |
|
სოფლის ექიმი |
7,529.00 |
25,334.00 |
17,805.00 |
აქ განხილული შემთხვევა არის არა მხოლოდ პროგრამული ბიუჯეტის, არამედ სრულიად აშკარა კორუფციული რისკების შემცველი ხარვეზი, რადგან მაგალითად 2015 წლის ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლების დაფინანსება იზრდება 50 მილიონი ლარით, მაგრამ პროგრამის აქტივობები ზუსტად იგივეა, რაც 2014 წელს. ანალოგიურად, სოფლის ექიმის ქვეპროგრამის დაფინანსება 17.8 მილიონი ლარით იზრდება, მაგრამ 2015 წლის სოფლის ექიმის ქვეპროგრამის აქტივობები ზუსტად იგივეა, რაც 2014 წელს. შესაბამისად, გაუგებარია რას უნდა მოხმარდეს ერთ შემთხვევაში 50 მილიონი ლარი, ხოლო მეორე შემთხვევაში 17.8 მილიონი ლარი, ისევე როგორც ზემოთ ცხრილში მოტანილი სხვა ქვეპროგრამების დაფინანსების ზრდა.
3.6. სხვა შემოსავლები
2013 წელს დაწყებული სხვა შემოსავლების კლების ტენდენცია 2015 წელსაც გრძელდება. სხვა შემოსავლები 2015 წელს 2014 წელთან შედარებით 22%-ით (80 მილიონი ლარი) იკლებს. სხვა შემოსავლები, ძირითადად, მოიცავს არასაგადასახადო შემოსავლებს, შემოსავლებს საკუთრებიდან და საქონლისა და მომსახურების რეალიზაციიდან, სანქციებიდან და სხვა. იმის გათვალისწინებით, რომ 2014 წლის სხვა შემოსავლები 2012 წელთან შედარებით დაახლოებით 180 მილიონი ლარით უკვე შემცირდა, მთავრობამ კარგად უნდა გაანალიზოს სხვა შემოსავლების შემცირების ტენდენციის გაგრძელების მიზეზები.
3.7. სახელმწიფო ვალი
სახელმწიფო ვალის ზღვრული მოცულობა 2015 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონის მიხედვით 11.315 მილიარდი ლარით განისაზღვრა, რაც 2014 წლის მოცულობას 941.5 მილიონი ლარით აღემატება. სახელმწიფო ვალი, 2014 წლის მსგავსად, მშპ-ის 35.7%-ს შეადგენს, რაც, მართალია, ნაკლებია ეკონომიკური თავისუფლების შესახებ საქართველოს ორგანული კანონით დაწესებულ ზღვარზე, თუმცა იმის გათვალისწინებით, რომ სახელმწიფო ვალს ზრდის აშკარა ტენდენცია აქვს და მისი შეფარდება ისტორიულ მაქსიმუმს მიუახლოვდა, როგორც სწორად არის აღნიშნული გენერალური აუდიტორის 2015 წლის ბიუჯეტის პროექტის შეფასების ანგარიშში, ეს დაფიქრების საფუძველს ნამდვილად იძლევა.
4. რა უნდა გავითვალისწინოთ 2014 წლის ბიუჯეტის შესრულების გამოცდილებიდან 2015 წელს
4.1. საბიუჯეტო სახსრების ათვისების პრობლემა
2014 წლის 10 თვის მდგომარეობით საქართველოს 2014 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის უმთავრეს პრობლემად კვლავ სახსრების ათვისება რჩება. 10 თვის შედეგებით, სახელმწიფო ბიუჯეტის საგადასახადო შემოსავლები 81.9%-ით შესრულდა. 2014 წლის პირველ 10 თვეში მთავრობამ დაგეგმილთან შედარებით დაახლოებით 2 მილიარდ ლარზე ნაკლები აითვისა, რაც გეგმის 29.72%-ია.
საბიუჯეტო სახსრების აუთვისებლობა ორი ძირითადი მიზეზით არის გამოწვეული:
-
მხარჯავი დაწესებულებების არასათანადო მუშაობა: 2014 წლის 10 თვეში შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრომ ვერ მოახერხა 502.69 მილიონი ლარის დახარჯვა, რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრომ – 285.62 მილიონი ლარის, განათლების და მეცნიერების სამინისტრომ – 208.14 მილიონი ლარის, ხოლო სოფლის მეურნეობის სამინისტრომ – 36.78 მილიონი ლარის, რაც ჯამში მილიარდ ლარზე მეტს შეადგენს, ანუ მთლიანი დაუხარჯავი რესურსის (2.08 მილიარდი ლარი) თითქმის 50%-ს.
-
ბიუჯეტის არასწორი დაგეგმვა: დარჩენილი 1 მილიარდი ლარის დაუხარჯავი რესურსი მოდის უამრავ სხვადასხვა საბიუჯეტო მხარჯავ დაწესებულებაზე: ეს დაწესებულებები ითხოვენ იმაზე მეტს, ვიდრე შეუძლიათ დახარჯონ, შემდეგ ვეღარ ხარჯავენ და ამ დაუხარჯავ რესურსს წლის დასრულებამდე ვერც სხვები იყენებენ. ბიუჯეტის არასწორი დაგეგმვის პრობლემა, რაც შედეგად იწვევს იმას, რომ თანხების ათვისება ვერ ხდება, 2013 წელს დაიწყო და დღემდე გრძელდება, თუმცა დარწმუნებით შეიძლება ითქვას, რომ თანხების ათვისებაში ისეთი მძიმე მდგომარეობა როგორც დღესაა, არასდროს არ ყოფილა.
ამგვარად, რისკი იმისა, რომ დაგეგმილი სახსრების ათვისება, რაც 2013-2014 წლების სახელმწიფო ბიუჯეტების ერთ-ერთი ძირითადი პრობლემა იყო, 2015 წელსაც გაგრძელდება, საკმაოდ მაღალია თუ მთავრობამ გადამჭრელი ზომები არ მიიღო პრობლემის გამოსასწორებლად. მთავრობის მიერ დაგეგმილზე ნაკლები სახსრების ათვისება კი უარყოფით გავლენას ახდენს ეკონომიკურ ზრდაზე, ხოლო III-IV კვარტლებში გამალებული ხარჯვა იმის საკომპენსაციოდ, რომ ხარჯები I-II კვარტლებში არ იქნა გაწეული, ინფლაციის სრულიად აშკარა რისკებთან არის დაკავშირებული. ამასთანავე, მთავრობას არ უნდა დაავიწყდეს, რომ 2015 წლის ბიუჯეტი, ისევე როგორც წინა წლის ბიუჯეტები, არა მხოლოდ დეფიციტურია, არამედ ამ დეფიციტის დიდი ნაწილი ვალით ფინანსდება. ამასთან, 2015 წელს მისაღები კრედიტების უდიდესი ნაწილის აღება საინვესტიციო მიზნებისთვის ხდება.
დიაგრამა 4. 2011-2014 წლებში აუთვისებელი თანხები (2014 წელი მოცემულია 10 თვის მდგომარეობით)
5. რეკომენდაციები
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ მნიშვნელოვანია:
-
მთავრობამ გაითვალისწინოს 2013-2014 წლების გამოცდილება და ხარჯების ათვისებაში შეფერხებებზე მოახდინოს დროული რეაგირება და პოლიტიკის ადეკვატური ცვლილებები: აღმოფხვრას ის მიზეზები, რის გამოც ინფრასტრუქტურის სამუშაოებზე 2013-2014 წლებში ვერ დაიხარჯა ასეულობით მილიონი ლარი.
-
მთავრობამ უნდა გაითვალისწინოს, რომ გადასახადების ამოღება კომპლექსური პრობლემაა და მოითხოვს კომპლექსურ გადაწყვეტას, პირველ რიგში კი ეკონომიკური ზრდის უფრო მაღალ ტემპს, რაც სახელმწიფო პოლიტიკასთან ერთად სხვა ფაქტორებზეც არის დამოკიდებული (პოლიტიკური სტაბილურობა, დემოკრატიული ინსტიტუტების მშენებლობა, საკანონმდებლო ინიციატივები და ა.შ.). გარდა ამისა, საჭიროა საგადასახადო ადმინისტრირების მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება, რაც მთლიანად მთავრობის ეფექტურობაზეა დამოკიდებული.
-
მთავრობამ კარგად უნდა გაანალიზოს სხვა შემოსავლების შემცირების ტენდენციის გაგრძელების მიზეზები.
-
მთავრობამ უნდა დაასაბუთოს სახელმწიფო აპარატის შრომის ანაზღაურების 358.5 მილიონი ლარით ზრდის აუცილებლობა.
-
ფინანსთა სამინისტრომ შესაბამის სამინისტროებთან კონსულტაციით პროგრამულ დანართში უნდა ასახოს წინამდებარე მიმოხილვაში (თავი 3.5) მოცემული იმ პროგრამების აქტივობები, რომელთა დაფინანსებაც 2015 წელს გაიზარდა.