რეკომენდაციები ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის 2018 წლის ბიუჯეტის პროექტთან დაკავშირებით
„საერთაშორისო გამჭვირვალობა-საქართველო” პერიოდულად აქვეყნებს შეფასებებს სხვადასხვა მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტის შესახებ. ამჯერად წარმოგიდგენთ რეკომენდაციებს ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის 2018 წლის ბიუჯეტის პროექტთან დაკავშირებით. აღნიშნული პროექტი ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის მერიამ 2017 წლის 29 ნოემბერს წარადგინა.
ძირითადი მიგნებები
ბიუჯეტის წარდგენის ვადის დარღვევა
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის მერიამ დაარღვია ბიუჯეტის წარდგენის კანონით განსაზღვრული ვადები, კერძოდ, ნაცვლად კანონით დადგენილი 15 ნოემბრისა, ბიუჯეტის პროექტი 29 ნოემბერს წარადგინა, რაც, ჩვენი მოსაზრებებით, ორი ძირითადი მიზეზით იყო განპირობებული:
მერიის მიერ საკრებულოსათვის ბიუჯეტის წარდგენის ვადები დაემთხვა ქალაქ და თემი ზუგდიდის მუნიციპალიტეტების გაერთიანების შედეგად შესაქმნელი ახალი მუნიციპალიტეტის ჩამოყალიბების პროცესს, ზუგდიდის ახალაჩეული მერი უფლებამოსილების განხორციელებას 13 ნოემბერს შეუდგა. ბიუჯეტის პროექტის დაგვიანებით წარდგენის რისკი კი შვიდი თვითმმართველი თემისა და ქალაქის გაერთიანების გადაწყვეტილების მიღებისას არ იქნა გათვალისწინებული და პარლამენტმა არ დაადგინა ახალშექმნილი მუნიციპალიტეტის მერიის მიერ ბიუჯეტის შემუშავებისა და წარდგენის სპეციალური ვადები;
ასევე, ქალაქ ზუგდიდისა და თემი ზუგდიდის მუნიციპალიტეტებს შერწყმის პროცესის დაწყებისთანავე შეეძლოთ დაეწყოთ ერთობლივი მუშაობა ახალი მუნიციპალიტეტის მიერ მისაღები 2018 წლის ბიუჯეტის პროექტზე, თუმცა მათ ეს შესაძლებლობა არ გამოუყენებიათ.
ბიუჯეტის შემცირებული შემოსულობები
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტის პროექტით 2018 წელს 35 100 000 ლარის ოდენობის შემოსულობის მიღებაა გათვალისწინებული, რაც თითქმის 2 მილიონი ლარით (6%-ით) ნაკლებია ამჟამად გაუქმებული თემი ზუგდიდისა და ქალაქ ზუგდიდის მუნიციპალიტეტების 2017 წლის ბიუჯეტების შემოსულობების ჯამურ ოდენობაზე (37 042 200).
7 თვითმმართველი თემისა და ქალაქის გაერთიანებისას საქართველოს ხელისუფლების წარმომადგენლები აცხადებდნენ, რომ მუნიციპალიტეტების გაერთიანებით მათი ჯამური ბიუჯეტი არ შემცირდებოდა.
არაპროგრამული ბიუჯეტი
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის 2018 წლის ბიუჯეტის პროექტს არ ერთვის პროგრამული ნაწილი, საკრებულო მხოლოდ ბიუჯეტის ბალანსს, განმარტებით ბარათს, ხარჯების და არაფინანსური აქტივების კლასიფიკაციას განიხილავს, რაც ეწინააღმდეგება საბიუჯეტო კოდექსის და „პროგრამული ბიუჯეტის მეთოდოლოგიის დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2011 წლის N385 ბრძანების მოთხოვნებს. მუნიციპალიტეტი ვალდებულია ჰქონდეს პროგრამული ბიუჯეტი, რომელიც მისი დაგეგმვის პროცესიდანვე სრულად უნდა იყოს შედეგებზე ორიენტირებული. შესაბამისად, აუცილებელია:
თითოეულ საბიუჯეტო პროგრამას და ქვეპროგრამას თან დაერთოს მოსალოდნელი საბოლოო და შუალედური შედეგების გაზომვადი და შინაარსიანი ინდიკატორები;
თითოეულ საბიუჯეტო პროგრამას/ქვეპროგრამას თან ახლდეს პროგრამის/ქვეპროგრამის როგორც საბოლოო, ასევე შუალედური შედეგების მიღწევის ვადები. შუალედური შედეგების ვადების დაზუსტება მნიშვნელოვანია, რადგანაც შესაძლებელია, საბოლოო შედეგის მიღწევისკენ პროგრესის მაჩვენებლად იქნას გამოყენებული;
წარმოდგენილი იყოს ბიუჯეტის პროგრამის/ქვეპროგრამის მოსალოდნელი საბოლოო და შუალედური შედეგები. პროექტი ჩამოყალიბებული უნდა იყოს ნათლად და კონკრეტულად ასახავდეს იმ სამომავლო მდგომარეობას, რისთვისაც ხორციელდება;
თითოეულ პროგრამას თან დაერთოს ინფორმაცია მის განხორციელებაზე პასუხისმგებელი ორგანოს, სტრუქტურული ერთეულის (სამსახურის, განყოფილების) შესახებ, რაც მუნიციპალიტეტს შესაძლებლობას მისცემს, წლის ბოლოს შეაფასოს მიღწეული შედეგები, საჭიროების შემთხვევაში კი დადგეს შესაბამისი პირების პასუხისმგებლობის საკითხი.
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტს შეუძლია დაეყრდნოს აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის გამოცდილებას, რომელმაც საქართველოს საბიუჯეტო ისტორიაში პირველად შექმნა პროგრამული ბიუჯეტი, რომელმაც საერთაშორისო და ადგილობრივი საექსპერტო წრეების, მათ შორის “საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს” მოწონება დაიმსახურა.
4. პრიორიტეტების დოკუმენტი
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის 2018 წლის ბიუჯეტის პროექტს თან არ ერთვის პრიორიტეტების დოკუმენტი (მხოლოდ განმარტებით ბარათშია მწირი ინფორმაცია პრიორიტეტების შესახებ), რაც საქართველოს საბიუჯეტო კოდექსის 76-ე და 77-ე მუხლების მოთხოვნათა დარღვევას წარმოადგენს. შესაბამისად, უცნობია, თუ რა მოკლე და გრძელვადიანი მიზნები აქვს მუნიციპალიტეტს დასახული.
ბიუჯეტის განმარტებით ბარათში აღნიშნულია, რომ „2018 და მომდევნო სამი წლისათვის ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის პრიორიტეტებია:
„მიმზიდველი საინვესტიციო გარემოს შექმნა”
„ინფრასტრუქტურის მკვეთრად გაუმჯობესება”
„სკოლამდელი აღზრდა-განათლებისადმი ხელმისაწვდომობის გაზრდა და ხარისხის ამაღლება”
„განუხრელი ზრუნვა მოსახლეობის სოციალური და ჯანდაცვის პროგრამების განხორციელებაზე”
„კულტურის, სპორტის, ძეგლთა დაცვის და ახალგაზრდული პროგრამების ფინანსური მხარდაჭერა”
საბიუჯეტო კოდექსის თანახმად, მუნიციპალიტეტი ვალდებულია ჰქონდეს პრიორიტეტების დოკუმენტი, რომლის შედგენის მეთოდოლოგია გაწერილია „პროგრამული ბიუჯეტის მეთოდოლოგიის დამტკიცების თაობაზე“ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2011 წლის N385 ბრძანებაში.
პრიორიტეტების დოკუმენტი არის უმნიშვნელოვანესი დოკუმენტი, რადგანაც იგი წარმოადგენს მუნიციპალიტეტის განვითარების ძირითად გეგმას, რომელიც ასახავს ინფორმაციას საშუალოვადიანი სამოქმედო გეგმების შესახებ. პრიორიტეტების დოკუმენტში ასახული უნდა იყოს გასული საბიუჯეტო წლის ბიუჯეტის შესრულების ანალიზი; დასაგეგმი და შემდეგი სამი წლის პრიორიტეტები და მათ ფარგლებში განსახორციელებელი პროგრამები/ქვეპროგრამები, მიზნები, შედეგები და მოსალოდნელი შედეგების შესრულების შეფასების ინდიკატორები.
აღნიშნულ რეკომენდაციათა გათვალისწინების გარეშე ზუგდიდის 2018 წლის ბიუჯეტის პროექტი ვერ ჩაითვლება პროგრამულად, მით უმეტეს, ბიუჯეტის წარმოდგენილი პროექტი დაინტერესებულ პირს ვერ უქმნის სრულყოფილ წარმოდგენას მუნიციპალიტეტში დაგეგმილი და განსახორციელებელი პროექტების, ასევე, მოსალოდნელი შედეგების შესახებ.
II. რეკომენდაციები ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის 2018 წლის ბიუჯეტის ცალკეულ პროგრამებთან დაკავშირებით
ინფრასტრუქტურა
ბიუჯეტის პროექტით 13 555 700 ლარია გათვალისწინებული “ინფრასტრუქტურის მშენებლობა, რეაბილიტაცია, ექსპლოატაციის” პროგრამისათვის, თუმცა ბიუჯეტში არ არის წარმოდგენილი ინფორმაცია, თუ რა კონკრეტული ღონისძიებების განხორციელებას აპირებს მუნიციპალიტეტი ამ მიმართულებით. შესაბამისად, დაინტერესებულ პირს ბიუჯეტის პროექტი არ აძლევს ინფორმაციას, თუ სად, რა კონკრეტული ინფრასტრუქტურული პრობლემის გადაწყვეტა არის დაგეგმილი 2018 წლისათვის.
აღნიშნული პროგრამა მოითხოვს მეტ კონკრეტიკას, სულ მცირე, უნდა ასახავდეს 2018 წელს განსახორციელებელი მსხვილი პროექტების შესახებ ინფორმაციას.
2. საინვესტიციო გარემო
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის 2018 წლის ბიუჯეტის პროექტის განმარტებით ბარათში აღნიშნულია, რომ მუნიციპალიტეტის ერთ-ერთ პრიორიტეტს „მიმზიდველი საინვესტიციო გარემოს შექმნა” წარმოადგენს. თუმცა არც განმარტებით ბარათში, არც ბიუჯეტის პროექტში არ არის მითითებული, თუ რა კონკრეტული ღონისძიებების განხორციელებაა დაგეგმილი მიმზიდველი საინვესტიციო გარემოს შესაქმნელად. შესაბამისად გაუგებარია, თუკი მიმზიდველი საინვესტიციო გარემოს შექმნა მუნიციპალიტეტის პრიორიტეტს წარმოადგენს, რა უშლის ხელს ამ ღონისძიებების ჩამონათვალის გასაჯაროებას.
3. ადგილობრივი ეპარქიის დაფინანსება
2018 წელს ზუგდიდის მუნიციპალიტეტი, წინა წელთან შედარებით, ადგილობრივი ეპარქიისთვის 4-ჯერ მეტს დახარჯავს - მომავალი წლის ბიუჯეტის პროექტი ეკლესიის დაფინანსებისთვის 400 ათას ლარს ითვალისწინებს, საიდანაც ივერიის ხატის სახელობის მშენებარე ტაძრის მშენებლობისთვის 100 ათასი ლარი უნდა დაიხარჯოს, 200 ათასი ორცხელის მონასტრის აღდგენას მოხმარდება, 20 ათასი ლარი ვლაქერნობის დღესასწაულის აღსანიშნავად, 80 ათასი ლარი კი მცირე პროექტებისთვის დაიხარჯება.
მწირი საბიუჯეტო რესურსების პირობებში ეკლესიის დაფინანსება დამატებით ტვირთად დააწვება მუნიციპალიტეტს, იმის გათვალისწინებით, რომ საპატრიარქო სოლიდური ფინანსური რესურსების მფლობელია და იგი დამოუკიდებლადაც შეძლებს ზემოაღნიშნული ხარჯების გაწევას.
4. მუნიციპალური ტრანსპორტი
2018 წლის ბიუჯეტის პროექტით 100 ათასი ლარით ფინანსდება მუნიციპალური ტრანსპორტის ხელშეწყობის პროგრამა, რაც ვფიქრობთ, რომ არასაკმარისია, შემდეგ გარემოებათა გამო:
მოძველებული და ამორტიზებულია მუნიციპალიტეტის საკუთრებაში მყოფი ავტობუსები;
მუნიციპალური ავტობუსები მხოლოდ რამდენიმე ადმინისტრაციულ ერთეულს ემსახურება.
შესაბამისად, აუცილებელია, ზუგდიდის მუნიციპალიტეტმა წარმოადგინოს ავტობუსების განახლებისა და ამ მომსახურების მთელ მუნიციპალიტეტზე გავრცელების გეგმა, რაზედაც ზრუნვა შემდეგი საბიუჯეტო წლიდანვე უნდა დაიწყოს.
5. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა დახმარების ქვეპროგრამა
200 ათასი ლარით ფინანსდება „შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა სოციალური დაცვისა და რეაბილიტაციის პროგრამა”. ჩვენი მოსაზრებით, აღნიშნული თანხა არ არის საკმარისი ზუგდიდის მუნიციპალიტეტში ამ კუთხით არსებული პრობლემების მოსაგვარებლად.
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტში 2 000-მდე შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირია რეგისტრირებული, მათ შორის პირები, რომლებიც ეტლით გადაადგილდებიან. მათი თავისუფალი გადაადგილებისთვის საჭირო ინფრასტრუქტურა კი მოწყობილი არ არის;
ქალაქის ტერიტორიაზე რამდენიმე ადგილას პანდუსი მოწყობილია აუცილებელი სტანდარტების დაცვის გარეშე. მძიმე მდგომარეობაა ქუჩებზე, ტროტუარებსა და გადასასვლელებზე;
არცერთი მუნიციპალური ტრანსპორტი არ არის ადაპტირებული შშმ პირთა საჭიროებებზე;
მიგვაჩნია, რომ ქალაქ ზუგდიდის მუნიციპალიტეტმა, სხვა საჯარო უწყებებთან ერთად, უნდა იზრუნოს შშმ პირთა თავისუფალი გადაადგილებისთვის საჭირო ინფრასტრუქტურის მოწყობაზე. ასევე, აუცილებელია საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ადაპტირება და ხმოვანი შუქნიშნების დამონტაჟება.
6. არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირები
ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის 2018 წლის ბიუჯეტის განმარტებით ბარათში ნათქვამია, რომ „დაწყებულია ა(ა)იპების გაერთიანების და სტრუქტურული რეორგანიზაციის პროცესი, მთავრობის დადგენილებით იგი უნდა დასრულდეს წლის ბოლომდე”.
„საერთაშორისო გამჭვირვალობა-საქართველოს” მიერ 2016 და 2017 წლებში გამოქვეყნებული კვლევის თანახმად, მუნიციპალური ა(ა)იპ-ებში დასაქმებულთა და გასაცემი ხელფასის რაოდენობა პერიოდულად იზრდება, რაც მძიმე ტვირთად აწევს მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტს.
აუცილებელია, რომ ზუგდიდის მუნიციპალიტეტი ორიენტირებული იყოს ადმინისტრაციული ხარჯების ეკონომიაზე, რადგან ჩვენი პოზიციით, ადგილობრივი მოსახლეობის ინტერესები, უპირველეს ყოვლისა, არსებული სოციალური და ინფრასტრუქტურული პრობლემების მოგვარებაა. შესაბამისად ზუგდიდის მუნიციპალიტეტმა ახალი იურიდიული პირი უნდა დააფუძნოს მხოლოდ აუცილებლობის შემთხვევაში. როგორც მერიამ, ასევე საკრებულომ უნდა იხელმძღვანელონ საზოგადოებრივი ინტერესებით და ეფექტიანი მენეჯმენტისა და გონივრული საკადრო პოლიტიკის პირობებში მაქსიმალურად გააუმჯობესონ მუნიციპალური სერვისების ხელმისაწვდომობა და ხარისხი.